Borussia Dortmund komt uit de stad Dortmund en Schalke 04 uit Gelsenkirchen. Beide clubs komen uit op het hoogste niveau in Duitsland, de Bundesliga. De rivaliteit is simpelweg ontstaan door de korte afstand tussen de twee voetbalstadions. De Veltins-Arena van Schalke ligt volgens Google Maps op 34,7 kilometer van het Signal Iduna Park van Dortmund. De snelste route is overigens wel als je gewoon via de snelweg gaat, maar de afstand is dan langer: 40,7 kilometer. Generaties lang was het Ruhrgebied het Duitse centrum van kolen- en staalproductie. Je zou kunnen zeggen dat het de mensen meer bindt dan scheidt, de arbeiders van het gebied delen namelijk een zeer gepassioneerde fanbase.
Schalke de broer, Dortmund het broertje
En dat die fanbase enorm is blijkt ook uit cijfers van Transfermarkt.nl. Volgens hun metingen heeft Borussia Dortmund 300.000 leden en Schalke 164.000. Als dat vergeleken wordt met de capaciteit van de stadions (81.360 in die van Dortmund, 62.271 bij Schalke) zijn dat bizarre aantallen. Op basis daarvan zou je zeggen dat Dortmund wellicht de grotere club is, maar ze zullen altijd het broertje blijven van de blauwe buren. Schalke is namelijk ouder. De club uit Gelsenkirchen werd opgericht op 4 mei 1904. Borussia kwam ruim vijf jaar later uit de buik van de stad Dortmund: 19 december 1909.
Dat Schalke de grote broer was werd in de beginjaren van de onderlinge confrontaties wel duidelijk. Op 3 mei 1925 won Schalke de eerste ontmoeting met 4-2 en daarmee gaven ze zichzelf al een dag eerder het 21e verjaardagscadeau. De opmars volgde: tot en met 1947 won Schalke 17 van de 20 onderlinge duels, Dortmund maar twee en eenmaal keer werd het gelijk. De verlossende eerste zege kwam op 14 november 1943 (1-0). Dat werd ook tijd, want in de voorgaande duels waren ze slechts toeschouwer. Zo werd het een keer 6-0, 9-0, twee keer 7-0 en de ergste: 10-0 op 20 oktober 1940. Dat is nog altijd de grootste uitslag ooit in deze derby.
Bundesliga-tijdperk: het broertje verpest mogelijke eerste titel
Maar alles veranderde na 1947 en dan voornamelijk toen de Bundesliga werd ingevoerd op 28 juli 1962. Alhoewel de onderlinge duels daar niet ver uit elkaar liggen (36 overwinningen voor Dortmund, 32 voor Schalke en 30 gelijke spelen) pakte Dortmund veel prijzen en eindigde ze vaker hoger in de ranglijst dan Schalke. Dortmund won de Bundesliga vijf keer en Schalke wist de titel nooit te veroveren sinds de competitie was veranderd naar de Bundesliga. Zeven keer waren ze dichtbij met een tweede plaats.
De pijnlijkste tweede plaats zal waarschijnlijk in 2001 zijn geweest toen Schalke in de laatste secondes de titel verloor. Bayern Munchen maakte in de laatste minuut gelijk tegen Hamburger SV en had daardoor één punt meer dan het team van trainer Huub Stevens en speler Youri Mulder. Maar die in 2007 was misschien wel nét zo pijnlijk, vooral omdat de gele rivalen de titel om zeep hielpen.
Schalke stond drie maanden lang aan kop en had de titel in eigen hand met nog twee wedstrijden te gaan. Je raadt het al: die werd verspeeld tegen Dortmund. BVB was in eigen huis met 2-0 te sterk voor het Schalke, waar onder andere Mesut Ozil en Manuel Neuer speelden. Op 12 mei was de thuisploeg met 2-0 de baas door doelpunten van Alex Frei en Ebi Smolarek. Het leidde tot een reeks grappen van de Dortmund-getrouwen, die de spot dreven met de beroemde zin van voormalig S04-sportdirecteur Rudi Assauer uit een bierreclame: "Kijken maar niet aankomen." De fans maakten een spandoek waarop hij met de kampioensschaal te zien was. Tot overmaat van ramp werden er aan de blauwe zijde ook shirts gedrukt door de fans van Dortmund waarop deze wedstrijd werd vastgelegd. Een jaar later, in 2008, werd er zelfs een feest gehouden door diezelfde fans omdat Schalke 50 jaar geen titel pakte. Je snapt ondertussen wel waarom de rivaliteit zo groot is.
Meest bizarre edities: een bijtende hond en een waanzinnige comeback
Als er wordt gekeken naar de gekste editie, springen de wedstrijden uit het seizoen 1969/1970 uit het oog. In september 1969 kwam Schalke, in een met 40.000 mensen gevuld Rote Erde stadion van Dortmund, aan de leiding en dat zorgde voor totale chaos. De supporters kwamen het veld op, waarna de politie honden loslieten op het veld om de rust weder te laten keren. Dit pakte averechts uit. Verdediger van Schalke, Friedel Rausch, werd in zijn achterste gebeten door hond Rex. Ook zijn ploeggenoot Gerd Neuser was de gebeten hond, hij kreeg de tanden in zijn dijbeen. Enkele jaren later vertelde Rausch aan Die Welt dat hij nog steeds een litteken heeft van de beet en twee nachten op zijn buik moest slapen. Het bizarre was dat hij de wedstrijd wel heeft uitgespeeld. Hij kreeg 500 Duitse mark (omgerekend 255,65 euro) en een boeket bloemen als verontschuldiging van Dortmund.
De club uit Gelsenkirchen kwam in de thuiswedstrijd (januari 1970) terug met een reactie: ze nemen voor de wedstrijd een nieuwe mascotte. Eintracht Frankfurt heeft Attila, de adelaar die rond de Commerzbank Arena vliegt, Keulen heeft Hennes de geit bij hun thuiswedstrijden, maar in januari 1970 huurde Schalke-voorzitter Günter Siebert leeuwen uit de plaatselijke dierentuin om de spelers aan het begin van de wedstrijd te begeleiden en samen met de stewards de wacht te houden rond het veld. Vanaf dat moment was de toon gezet: het werd een verhitte derby.
Op sportief gebied is de editie van 25 november 2017 de opmerkelijkste. Dortmund, toen geleid door Nederlander Peter Bosz, kwam na 12 minuten op 1-0 en het stond 13 minuten later 4-0. Dat was tevens de ruststand. Na rust gebeurde het onmogelijke: Schalke kwam op 4-4. Vier minuten voor tijd was het nog 4-2, maar door goals van Daniel Caligiuri (86e minuut) en Naldo (94e minuut) hield Schalke een punt over aan de wedstrijd.
De 100e editie in de Bundesliga
Dat was allemaal toen. Nu is de 100e editie in de Bundesliga. Beide ploegen beginnen 'gewoon' weer op 0 bij aanvang van de wedstrijd. De belangen zijn weer enorm, buiten de trots van de fans staat er ook in de competitie veel op het spel.
Schalke is net weer een seizoen terug uit de Bundesliga en strijdt gelijk weer tegen degradatie. Waar het tot voor kort op een kansloze missie leek, zijn de mannen van Thomas Reis al zes duels ongeslagen (vier keer gelijk en twee overwinningen). Dat heeft ertoe geleid dat Schalke nu 19 punten heeft, net zoveel als VfL Bochum, Hoffenheim en VfB Stuttgart. Zij staan met z'n vieren onderaan en Hertha BSC staat veertiende met een punt meer. De laatste twee degraderen en de nummer 16 speelt nacompetitie.
Bij Dortmund spelen er hele andere belangen: het winnen van de zesde landstitel. Wat een uitzichtloze situatie leek, werd in 2023 omgetoverd tot een daadwerkelijke kans op de titel. In 2023 won de ploeg van trainer Edin Terzic elke competitiewedstrijd, waardoor het 49 punten heeft. Daarmee delen ze de koppostitie met Bayern München. Op voorhand zou je zeggen dat Dortmund in de Veltins-Arena de favoriet is. Maar een derby is anders dan andere wedstrijden, met meerdere belangen. Dat het weer een bijzondere editie zal worden met zijn eigen verhaal staat al vast, maar wat dat verhaal gaat worden zal zaterdag rond 20:30 uur, wanneer de wedstrijd klaar is, duidelijk worden.