Na de triomf van de Sovjet-Unie tijdens het eerste EK was het toernooi van 1964 opnieuw een politiek beladen aangelegenheid.
Maar in tegenstelling tot de vorige editie was de belangstelling veel groter, met 29 teams die hun aanwezigheid aankondigden voor de knock-out fases (Griekenland trok zich terug om politieke redenen na de loting tegen Albanië).
Luxemburg bleek een reuzendoder in de kwalificatie: ze versloegen Nederland met 3-2 over twee wedstrijden (1-1 en 2-1), speelden daarna gelijk tegen Denemarken met 3-3 en 2-2 voordat ze de replay met 1-0 verloren. Het duurde toen meer dan 30 jaar (1995) voordat de kleine natie haar volgende overwinning boekte in een EK-kwalificatiewedstrijd.
Ole Madsen scoorde 11 doelpunten in de kwalificatie voor de Denen, maar sloeg in 1964 een professioneel contract bij Barcelona af omdat alleen amateurspelers voor het Deense nationale team mochten spelen.
Nadat hij vier jaar geleden het Spaanse nationale team verbood om deel te nemen uit angst om te verliezen, stemde generaal Franco niet alleen in met deelname aan de Euro, maar ook met het feit dat het land gastheer mocht zijn van de mini-finale, waaraan ook Denemarken, Hongarije en de Sovjet-Unie deelnamen.
Een finale met ideologische ondertoon
Nadat Spanje Hongarije met 2-1 versloeg in de extra tijd en de Sovjet-Unie Denemarken met 3-0 versloeg, was alles klaar voor een duel tussen ideologieën: extreem-rechts vs. communisme.
Voor de tweede keer op rij hielp het weer niet mee. Op een verregend veld in het Estadio Santiago Bernabeu bleek balcontrole ongewoon moeilijk, maar dat weerhield twee doelpunten in de eerste tien minuten niet (Chus Pereda '6, Galimzyan Khusainov '8).
Het was de eerste finale die werd gekenmerkt door controverse over scheidsrechterlijke beslissingen. De Spanjaarden vroegen twee keer om een strafschop, maar Pereda ontweek een tackle van Viktor Anichkin, brak uit naar het doel en scoorde, maar scheidsrechter Arthur Holland floot voor een overtreding en schrapte de goal, tot verbazing van een heel stadion.
De finale leek opnieuw op extra tijd af te stevenen toen Marcelino met nog zes minuten te spelen de tribunes van Santiago Bernabeu opblies. De voorzet van Pereda vond het voorhoofd van de spits en hij kopte raak om de gastheren een historische overwinning te bezorgen.
De televisie-uitzending van de wedstrijd miste het doelpunt en toonde om het goed te maken een eerdere voorzet van Amancio Amaro als de doelpuntenmaker.
Archiefbeelden die in de loop der jaren werden ontdekt, bleken echter juist te zijn en Pereda verscheen uiteindelijk op het kleine scherm als de maker van het beslissende doelpunt.
"We waren echt een goed team," vertelde Pereda jaren later aan uefa.com. "We hadden Luis Suárez aan het hoofd van het orkest. Dan hadden we geweldige spelers als Amancio en Marcelino, die een natuurlijke doelpuntenmaker was. Het was echt een fantastisch team."