Exclusief: oud-spelers Oranje en Tsjechië blikken terug op hun klassieker van EK 2004

Over het algemeen vinden de wedstrijden die het best herinnerd worden plaats in de laatste fase van het toernooi, maar dat geldt echter niet voor het EK van 2004.

De confrontatie in de groepsfase tussen Tsjechië en Nederland moest en zou een bijzondere worden, gezien het grote aantal sterren in beide landen. De Tsjechen hadden weredsterren als Petr Cech, Pavel Nedved, Tomas Rosicky en Milan Baros tot hun beschikking, terwijl Oranje te veel spelers van formaat had om ze allemaal op te noemen, maar om snel een beeld te geven stonden onder meer Ruud van Nistelrooij, Clarence Seedorf en Edgar Davids op het veld.

De verwachtingen namen alleen maar toe nadat Nederland de openingswedstrijd met 1-1 gelijkspeelde tegen Duitsland en Tsjechië won van Letland, waardoor de ploeg van Dick Advocaat onder druk kwam te staan om een resultaat te boeken in de tweede speelronde.

Uitdaging

Er heersten niet veel zenuwen in aanloop naar de wedstrijd in het Nederlandse kamp, maar de spelers wisten wel dat ze een uitdaging voor de boeg hadden. "De gedachte was dat we wisten dat het een sterke ploeg was met topspelers. Tsjechie bleek op het EK van 2000 ook al een lastige tegenstander, dus we waren voorbereid op een zware wedstrijd," vertelde Bosvelt aan Flashscore.

"(We waren) niet bezorgd of onder de indruk, maar realistisch. Ze hadden topspelers in hun selectie die op dat moment voor topteams in Europa speelden." Er was minder druk op de Tsjechen, die zich bewust waren van het feit dat ze underdog waren, maar wisten dat ze een kans hadden om een ommekeer teweeg te brengen.

"In de wetenschap dat we bij Nederland en Duitsland in de groep zaten, hadden we niet te veel verwachtingen. Iedereen verwachtte dat zij de favorieten zouden zijn," zei Koller. "We hadden eerdere ervaringen opgedaan tegen Nederland, dus we geloofden in onszelf en hadden er vertrouwen in dat we een goed resultaat konden behalen. We speelden allebei aanvallend voetbal, dus we verwachtten een gelijkopgaande wedstrijd."

Schade beperken

Aanvankelijk leek het erop dat Koller en zijn teamgenoten te optimistisch waren geweest, toen Wilfred Bouma Nederland na vier minuten op voorsprong zette en Van Nistelrooij er binnen 20 minuten al 2-0 van maakte. Op dat moment gingen de gedachten van de Tsjechische spits uit naar het beperken van de schade, omdat hij vreesde dat zijn ploeg op het punt stond vernederd te worden op het grootste podium.

"Nadat ze het tweede doelpunt hadden gemaakt, was mijn eerste gedachte: Ik hoop dat het geen slachtpartij wordt, ik hoop dat we niet met 6-0 verliezen", zei hij. "Maar toen kregen we onze kansen, het spel werd minder eenzijdig en het doelpunt dat we voor rust maakten was cruciaal."

Het doelpunt werd gemaakt door Koller zelf, de Borussia Dortmund-man tikte van dichtbij binnen na uitstekend werk van aanvalspartner Baros, waardoor zijn ploeg al voor rust weer helemaal terug was in de wedstrijd. Dat was niet alleen aan hem te danken, maar kwam ook voort uit een beetje geluk, want Seedorf en Davids raakten allebei het aluminium met doelpogingen van grote afstand. Zij en de rest van de sterren op het veld voerden een show op.

Tweede helft

Het was een adembenemende helft met eindeloze combinaties, waarin beide ploegen aanvallend voetbal speelden dat het talent waarover ze beschikten eer aandeed. De tweede helt ging op dezelfde voet verder. Een redding van Cech voorkwam dat Van Nistelrooij de voorsprong weer verdubbelde en Edwin van der Sar stopte aan de andere kant een inzet om te voorkomen dat Baros de stand gelijk trok.

De grootste dreiging voor de Tsjechen was duidelijk de jonge vleugelspeler Arjen Robben, die de assist leverde bij de eerste twee treffers en met zijn tempo voor allerlei problemen zorgde, alleen maar meer naarmate het spel opener werd. Daarom reageerde heel Nederland vol verbazing toen hij er in de 58e minuut uit werd gehaald voor Bosvelt, inclusief Bosvelt zelf.

Verrast

"We stonden onder druk, dus de opdracht was om te proberen de controle terug te krijgen en het resultaat veilig te stellen, " zei de toenmalige Manchester City-man. "Ik was een beetje verrast dat ik erin kwam, maar je bent gefocust op het spel en je rol." 20 jaar later herinnert Koller het zich nog als het belangrijkste keerpunt van de wedstrijd.

"De sleutel tot de ommekeer was de reactie van de coaches. Onze coach reageerde goed en de Nederlandse slecht, " zei hij. "Toen zij met 2-0 voorstonden, verving (Karel, red.) Bruckner onze rechtsback Zdenek Grygera door Vladimir Smicer, waardoor wij in de aanval gingen.''

"En de Nederlandse coach wisselde Robben, die tot dat moment uitstekend speelde. Dat was het punt waarop het momentum in ons voordeel begon te verschuiven." Zonder zich zorgen te hoeven maken over de snelheid van Robben op de counter, kon Tsjechië steeds meer naar voren drukken en kreeg het waar het naar op zoek was met nog 20 minuten te gaan, toen Koller een voorzet terugspeelde op Baros, die de stand gelijk trok met een onhoudbare volley.

Revanche

"Ik denk dat het Tsjechische team sterker was dan velen zich realiseerden, " zei Bosvelt. "We kregen ook een rode kaart (Heitinga in minuut 75, red.) en dat maakte het moeilijker, maar zij waren ook hongerig naar revanche na het EK van 2000." De underdog was teruggekomen van een 2-0 achterstand, maar Oranje was meerdere keren dicht bij een derde treffer geweest, dus het leek erop dat de wedstrijd het laatste kwartier beide kanten op kon gaan.

Johnny Heitinga werd van het veld gestuurd nadat hij een tweede gele kaart had gekregen; beide voor overtredingen op Nedved, die steeds meer chaos veroorzaakte naarmate het laatste fluitsignaal naderde. Hij dwong bijna een verdiende winnende treffer af toen hij vanaf ruim 40 meter een onhoudbaar schot afvuurde dat Van der Sar passeerde en via de paal op de lat belandde, maar die misser zou hem uiteindelijk niet duur komen te staan: twee minuten voor het einde tikte Smicer toch de winnende tegen de touwen.

Gezien het voetbal dat ze hadden laten zien, waren beide partijen ervan overtuigd dat ze door zouden gaan naar de finale, waar ze een bloedstollende rematch zouden kunnen uitspelen. Maar uiteindelijk zou geen van beide landen verder komen dan de laatste vier, waarin Nederland verloor van gastheer Portugal en Tsjechië van de uiteindelijke verrassende winnaar Griekenland.

20 jaar later herinneren de twee landen zich die zomer heel anders. De impopulariteit van Advocaat - die werd aangewakkerd door de wissel van Robben - en de wisseling van generaties, waarbij de vleugelspeler en jonge collega-talenten Wesley Sneijder en Rafael van der Vaart opkwamen en Frank de Boer, Jaap Stam, Patrick Kluivert en Davids plaatsmaakten, zijn de dingen die de meeste Nederlanders bijblijven.

Advocaat

"Ik herinner me de manier waarop Advocaat zwaar werd bekritiseerd, hij kon niets positiefs doen en de media gebruikten alles om hem in een kwaad daglicht te zetten. Er hing in die periode een heel negatieve sfeer om hem heen", aldus Bosvelt. "Uiteindelijk denk ik dat de halve finale het maximaal haalbare was. Het was een periode van het implementeren van jonge spelers in de selectie. Sommigen waren er nog niet klaar voor, maar dat werd wel verwacht. Ook de zeer negatieve sfeer rondom Advocaat en het gebrek aan loyaliteit in de staf voor hem had een slechte invloed."

Maar hoewel het EK van 2004 in Tsjechië aanvoelt als een gemiste kans, wordt de teleurstelling gecompenseerd door de sensatie van het spektakelstuk van hun gouden generatie op die zonnige zaterdag in juni 2004. "Ik denk dat het qua aantrekkelijkheid en sfeer een van de beste wedstrijden is die ik ooit heb gespeeld," concludeert Koller. "Uiteindelijk overheersen de gelukkige herinneringen. We hebben goed gevoetbald, ook al eindigde het niet met de beker."