Op 23 mei 2024 brak het nieuws dat Ajax ‘eindelijk’ een nieuwe trainer had gevonden. De 35-jarige Italiaan Francesco Farioli nam het roer over bij Ajax en moest orde scheppen in de Amsterdamse chaos. Chaos die werd gecreëerd door oud-trainer Maurice Steijn, voormalig technisch directeur Sven Mislintat en eerder door trainer Alfred Schreuder en directeur voetbalzaken Marc Overmars.
Het seizoen 2023/24 eindigde voor Ajax-standaarden dramatisch met een vijfde plek in de Eredivisie en opnieuw heibel op bestuurlijk niveau met gedonder in de Raad van Commissarissen en gedoe omtrent Alex Kroes en zijn aandelen. Farioli wist waar hij aan begon bij een Ajax dat haar gezicht en internationale aanzien was kwijtgeraakt in alle onrust.
Stille én rumoerige zomer
Laten we beginnen met een schets van de situatie. Farioli, afgestudeerd van de studie filosofie aan de Universiteit van Florence, ging de zomer in met Alex Kroes als technisch directeur en een beperkt budget. De eerste stap in zijn plan van aanpak was de evaluatie en schifting van de selectie. Meerdere spelers werden de deur gewezen, waaronder Mislintat-aankopen Borna Sosa en Benjamin Tahirovic die een zomer eerder liefst 15 miljoen euro kostten.
Een interview met Kroes en directeur voetbalzaken Marijn Beuker vroeg in de zomer legde de situatie van Ajax pijnlijk bloot: er moest eerst verkocht worden voordat de selectie van vers bloed kon worden voorzien. Echter bleven die verkopen grotendeels uit met enkel het verhuren van Sosa, Naci Ünüvar, Jakov Medic en Carlos Forbs. EK-sensatie Georges Miktaudauze en Portugees international Francisco Conceição werden wel verkocht voor zo’n 28,5 miljoen euro, maar ook deze transfers waren niet genoeg voor Ajax om te kunnen herinvesteren.
Uiteindelijk werden doelman Gerónimo Rulli, rechtsback Jorge Sánchez en jeugdexponent Silvano Vos verkocht voor een gezamenlijke 10 miljoen euro en durfde Ajax zich voorzichtig op de transfermarkt te begeven. Oud-bekende Bertrand Traoré, met wie Ajax de Europa League-finale haalde in 2017, werd transfervrij in de armen genomen, Juventus-verdediger Daniele Rugani werd gehuurd en als klap op de vuurpijl werd spits Wout Weghorst voor geen 3 miljoen euro overgenomen van Burnley.
De grootste transferklapper liet echter op zich wachten. Op de allerlaatste dag van de Nederlandse transfermarkt meldde Al-Ittihad zich wederom voor oud-aanvoerder en recordaankoop Steven Bergwijn, die in onmin zou leven met Ajax. Er werd razendsnel progressie geboekt, maar Alex Kroes had één voorwaarde voor de verkoop van Bergwijn: er moest en zou een vervanger klaarstaan. Ajax identificeerde Southampton-aanvaller Kamaldeen Sulemana, die in 2021 ook al door Ajax begeerd werd, als de ideale vervanger. Bergwijn vertrok voor 21 miljoen naar Saudi-Arabië, maar Sulemana? Die werd niet op tijd ingeschreven. De zaak ging naar de FIFA, maar Ajax kreeg nul op rekest: de vereiste vervanger van Bergwijn kwam er niet.
Het verloop
Het mislopen van Sulemana betekende dat Ajax achterbleef met één linksbuiten in de gelederen: de nog altijd slechts 19-jarige Mika Godts, die 20 duels (van gemiddeld 32 minuten per duel) voor Ajax achter zijn naam had staan. Na het sluiten van de markt focuste Kroes zich op de transfervrije markt en werd publiekslieveling Davy Klaassen nog binnengehengeld. De inmiddels 31-jarige Klaassen was een welkome toevoeging op een linie waar creativiteit ontbrak en nog steeds ontbreekt.
Maar nog voor dit allemaal afspeelde begon het seizoen voor Ajax officieel al vroeg en werd op 5 juli de eerste oefenwedstrijd al afgewerkt. Geen drie weken later moesten de Amsterdammers namelijk al aantreden in de Europa League; FK Vojvodina was in de tweede voorronde de eerste opponent van Ajax en zorgde voor een positief begin van Farioli's tijd in Amsterdam met een 4-1 overwinning over twee duels.
Nog eens twee zeges volgden, tegen Heerenveen in de Eredivisie en bij Panathinaikos in de Europa League, maar wat zich toen afspeelde zou weleens de meest stressvolle avond in Farioli's nog jonge carrière kunnen zijn. Panathinaikos kwam op bezoek in de Johan Cruijff ArenA in de return van de derde voorronde en maakte laat in de tweede helft de 0-1, wat verlenging opleverde. En uiteindelijk strafschoppen. De langste strafschoppenserie in UEFA-historie met 34 pogingen van elf meter. En Ajax als overwinnaar.
Alle positieve resultaten en het getoonde voetbal lieten Ajax-fans hopen en geloven in een nieuw tijdperk. Even ging het echter weer de mist in, toen NAC Breda in eigen huis met 2-1 te sterk was voor een creatief zeer armoedig Ajax. En planningmatig zat het ook even niet mee: de Klassieker tegen Feyenoord en het thuisduel tegen FC Utrecht werden uitgesteld wegens vakbondstakingen bij de politie. Een maand zonder Nederlands voetbal volgde.
De play-offs voor Europa League-voetbal werden eenvoudigerwijs een prooi voor Ajax, dat het Poolse Jagiellonia Bialystok met in totaal met 7-1 wist te kloppen. Drie weken moesten Farioli en Ajax wachten op de volgende wedstrijd, Fortuna-thuis, en ook deze werd gewonnen (5-0). Go Ahead Eagles-uit werd echter opnieuw een worsteling voor Ajax, dat met 1-1 gelijkspeelde. Besiktas thuis was vervolgens de eerste echte Europese test van het jaar en zij werden overlopen door Ajax, dat de beste wedstrijd in twee jaar speelde in de 4-0 zege op de Turkse topclub. RKC-uit verliep minder makkelijk, maar werd alsnog gewonnen.
Al met al lijkt het optimisme terug in Amsterdam, hoewel de nodige vraagtekens bij de selectie en de clubleiding nog altijd bestaan. De cijfers liegen er in ieder geval niet om: 8 zeges, 1 gelijkspel en 2 nederlagen na 11 duels. Ajax heeft de weg omhoog gevonden.
De cijfers
Onder Farioli keerde Ajax terug naar het vertrouwde 4-3-3 systeem, kenmerkend voor de Nederlands recordkampioen. De nadruk van de Italiaan ligt in de structuur en het tempo van het spel. Spelers hebben specifieke rollen en dienen deze aan beide kanten van de bal gedisciplineerd uit te voeren. De vloeiende overgang van het systeem in balbezit naar de structuur in de verdediging is een wereld van verschil in vergelijking met het strijdplannen onder Maurice Steijn en interim-trainer John van 't Schip.
Maurice Steijn stond slechts elf wedstrijden aan het roer in Amsterdam, maar overlegde onthutsend slechte cijfers. Naast de vijf nederlagen en vier gelijke spelen kawm Ajax volgens Opta onder Steijn tot een cumulatief xG van 15,95, terwijl de tegenstanders liefst een xG van 21,33 verzamelden. Ajax werd wedstrijd in, wedstrijd uit op pijnlijke wijze afgetroefd in de verdediging. Onder Farioli verloopt dit wel anders: met Besiktas-thuis meegerekend, zijn elfde wedstrijd in dienst van Ajax, verzamelde Farioli's ploeg een xG van 20,63. Tegenstanders verzamelden een heel stuk minder: 7,46 xG. Een verschil van 13,87 xG.
Ook hoe het spel wordt verdeeld is drastisch veranderd onder Farioli. Waar er vorig jaar vijf Ajacieden waren die in de Eredivisie minstens 5 progressieve passes per 90 minuten gaven (minstens 1.020 speelminuten/33% van de maximale speeltijd), is dit getal verdubbeld naar tien. Verdedigend gaat het er ook anders aan toe: vorig jaar wonnen drie spelers minstens 1 tackle per 90 minuten, dit seizoen zijn dit er zes. Ook het aantal spelers dat in de aanvallende derde, de laatste linie op het veld, tacklet is gegroeid: het aantal spelers dat minstens 0,5 tackles in dit gebied per 90 minuten noteert was vorig jaar nul. Dit jaar zijn er zeven(!) spelers die dit getal (ruimschoots) aantikken.
Ook worden er meer kansen uit dodespelsituaties gecreëerd (2,20 per 90 minuten tegenover 1,76), worden er minder passes over de breedte van het veld gegeven (1,2 tegenover 3,18 per 90 minuten) en zijn er meer spelers die per 90 minuten misntens één sleutelpass geven (11 om 7). En dan nog de simpelste cijfers van allemaal: Ajax scoorde 26 keer in de eerste 11 wedstrijden van dit seizoen en kreeg 6 goals tegen. Vorig jaar lagen deze totalen op 19 goals voor en 22 tegen. Zo gaat de ploeg ook van gemiddeld 2 tegentreffers per duel naar 0,54 én worden er 0,6 meer doelpunten per duel gemaakt.
Hoewel Francesco Farioli zelf beweert dat er niet zoiets bestaat als 'Farioli-ball', liegen de cijfers er niet om: Ajax gaat er op vooruit onder de Italiaan. De eerstvolgende horde is wederom een Europese test, ditmaal tegen het Tsjechische Slavia Praag.
