Van halve finale CL tot hekkensluiter Eredivisie: de neerwaartse spiraal van Ajax
Frenkie de Jong die Luka Modric het nakijken gaf en de piekfijne vrije trap van Lasse Schöne in Santiago Bernabeu, de piepjonge Matthijs de Ligt die Ajax naar de overwinning kopte tegen Juventus en de zeer ongelukkige uitschakeling in de slotseconden van de extra tijd in de halve finale tegen Tottenham; Herinneringen die zeer ver verwijderd staan van het huidige Ajax, dat het ene na het andere negatieve clubrecord verbreekt en nu zelfs de laatste plek van de Eredivisie bezit. Hoe heeft het zover kunnen komen? Flashscore zet een aantal zaken op een rijtje die hebben bijgedragen aan de ondergang van Ajax.
Bergafwaarts
Na vier opeenvolgende kampioenschappen eindigde Ajax van 2015 tot 2018 op de tweede plek in de Eredivisie. De lat moest omhoog en dat werd ook begrepen binnen de staf. Met Erik ten Hag als hoofdtrainer en Marc Overmars als technisch directeur reikte Ajax naar ongekende hoogte voor de staat waarin de Eredivisie zich bevond.
Ajax investeerde in de zomer van 2018 niet alleen in jeugdige talenten die later voor een veelvoud verkocht zouden kunnen worden, maar versterkte zich ook met ervaren krachten als Daley Blind en Dusan Tadic, die de Eredivisie door en door kenden, maar ook veel vlieguren hadden gemaakt in de Premier League. Zij bleken ideale mentors voor de jongelingen die in de basisopstelling stonden van Ten Hag. Met Matthijs de Ligt en Frenkie de Jong beschikte de club over twee talenten van absolute wereldklasse die met de week belangrijker werden.
De samenwerking tussen ervaren krachten en uitzonderlijke talenten in combinatie met de succesvolle tactiek van Ten Hag, zorgden ervoor dat Ajax een prestatie neerzette die voor iedere Nederlandse club onmogelijk werd geacht. Los van de indrukwekkende campagnes in Europa, eindigde Ajax ook weer vier keer op rij op de eerste plek van de Eredivisie. De laatste jaren gaat het echter alleen maar bergafwaarts met de recordkampioen.
Vertrek Overmars
Het vertrek van Marc Overmars wordt gezien als het begin van de ondergang van Ajax. De zeer succesvolle technisch directeur werd in februari 2022 de laan uitgestuurd en sindsdien is de club nog altijd op zoek naar een waardige vervanger.
In de zomer van dat jaar vertrok ook trainer Ten Hag, die zijn carrière voortzette bij Manchester United. Mede doordat hij Antony en Lisandro Martinez voor astronomische bedragen meenam naar de andere kant van Het Kanaal, spendeerde Ajax in de zomer van 2022 voor de eerste keer meer dan 100 miljoen euro aan inkomende transfers en verbrak het zowel het uitgaande als inkomende transferrecord.
De transfers pakten echter niet zo goed uit als in de voorgaande jaren en er zou op termijn toch gezocht moeten worden naar een technisch directeur die Overmars kon doen vergeten. Gerry Hamstra en Klaas-Jan Huntelaar, die de honneurs tijdelijk waarnamen, werden afgelopen zomer vervangen door Sven Mislintat.
Ajax ontving dit jaar opnieuw veel geld met uitgaande transfers en telde ook weer meer dan 100 miljoen neer voor nieuwe aanwinsten, nadat het voor de eerste keer sinds 2009 niet in de top-2 van de Eredivisie was geëindigd. Zijn aankopen weten tot dusver echter totaal niet te overtuigen.
Trainers
Ondertussen is er ook nog altijd geen waardige opvolger gevonden voor Ten Hag. Schreuder begon heel aardig, maar bleek op termijn niet de juiste persoon om de prestaties van zijn voorganger te evenaren. Johnny Heitinga mocht uiteindelijk het seizoen afmaken, maar hij wist de schade niet te herstellen.
Daardoor werd Maurice Steijn deze zomer na zijn zeer succesvolle seizoen met Sparta aangetrokken door Mislintat, maar sindsdien lijkt het al helemaal nergens op wat de ploeg laat zien. Steijn liet aan de pers doorschemeren geen fan te zijn van het werk van Mislintat en de technisch directeur werd al vroeg in het seizoen ontslagen. Er ontstond een tweestrijd tussen kamp-Mislintat en kamp-Steijn onder de fans en in de media, maar uiteindelijk hebben ze allebei flink ondermaats gepresteerd.
Aankopen Mislintat
De aankopen van Mislintat stellen dus enorm teleur. Ajax verloor afgelopen zomer ervaren krachten als Dusan Tadic en Davy Klaassen en leverde ook veel scorend vermogen in met het vertrek van die twee spelers en Mohammed Kudus. Mislintat trok veel jonge talenten aan die op termijn wel van waarde zouden kunnen zijn, maar het ontbreekt enorm aan spelers die het team op sleeptouw kunnen nemen.
Van de huidige selectie van Ajax is de 20-jarige Devyne Rensch onlangs de eerste speler geworden met 100 wedstrijden voor de club. De selectie is totaal niet in balans en er is dus niet alleen een tekort aan ervaring en scorend vermogen, maar ook aan het zogeheten ‘Ajax-DNA’, van spelers die al jaren het spel spelen dat Ajax zo graag op de mat wil leggen.
De spelers uit de huidige Ajax-selectie met 50 of meer duels voor de hoofdmacht:
Rensch: 101
Berghuis: 97
Brobbey: 89
Taylor: 79
Bergwijn: 56
Pasveer: 50
Steijn
Ondertussen was Steijn hard bezig om het aankoopbeleid te bekritiseren en wist hij de selectie niet tot een goed geheel te vormen. Er straalde enorm weinig zelfvertrouwen van de spelers af. Iedere week werd er weer gehusseld met de opstelling omdat eigenlijk iedere speler tegenviel en er werden totaal geen vastigheden gecreëerd in het team. De enige die vrijwel wekelijks zijn niveau haalde en altijd onomstreden was, is de 17-jarige Jorrel Hato, maar het is natuurlijk niet mogelijk om van hem te verwachten dat hij met zijn jonge leeftijd de kar trekt.
Het spel onder Steijn had niets te maken met hoe Ajax wil spelen. De verdedigende labiliteit, de twijfel in het elftal, het continu spelen van de lange bal en de positionering van de spelers, op ieder aspect was wat aan te merken. Er is nog lang de hand boven het hoofd van de Haagse trainer gehouden, maar onlangs kon de club niet anders dan ook zijn contract voortijdig te beëindigen.
Gemiddeld aantal punten van de laatste tien Ajax-trainers (m.u.v. interim-trainers):
Maurice Steijn: 0,91
Johnny Heitinga: 2,05
Alfred Schreuder: 1,65
Erik ten Hag: 2,34
Marcel Keizer: 1,92
Peter Bosz: 2,13
Frank de Boer: 2,02
Martin Jol: 2,15
Marco van Basten: 1,91
Adrie Koster: 1,88
Opvolger
Voormalig assistent-trainer Hedwiges Maduro stond afgelopen twee duels voor de groep en hoewel de club daarin ook tweemaal onderuit ging, was bij vlagen wel zichtbaar dat er meer mogelijk was met dit materiaal dan de stand op de ranglijst doet vermoeden. Ajax stond defensief en compact opgesteld tegen Brighton en gaf maar weinig kansen weg tegen de Premier League-club, al werd het uiteindelijk wel 2-0 voor de Engelsen.
In de uitwedstrijd bij PSV begon Ajax verrassend goed en het had in de eerste helft al zeker vier keer kunnen scoren en ging uiteindelijk met een 1-2 voorsprong de rust in. Na de pauze overklaste de thuisploeg de Ajacieden echter wel door twee uitstekende wissels van Bosz, waardoor de Amsterdammers toch met 5-2 verloren.
Onlangs werd bekend dat John van ‘t Schip de nieuwe hoofdtrainer van Ajax wordt. Van ‘t Schip heeft 273 wedstrijden gespeeld voor de club en diverse rollen bekleed in de staf. Ajacieden hopen dus dat hij het typische Ajax-voetbal weer terug kan brengen naar de Johan Cruijff ArenA.
De in Canada geboren trainer had eerder FC Twente, Jong Ajax, Melbourne City FC, Chivas Guadalajara, PEC Zwolle en de nationale ploeg van Griekenland onder zijn hoede. Zijn gemiddelde aantal punten is over het algemeen niet heel indrukwekkend en het is dus maar de vraag of hij de juiste persoon is om het lek boven te krijgen, al moet gezegd worden dat hij geen teams trainde met hetzelfde verwachtingspatroon als bij Ajax.
Gemiddelde aantal punten per wedstrijd van John van ‘t Schip als hoofdtrainer van een eerste elftal:
FC Twente: 1,28
Melbourne City FC: 1,26
Chivas Guadalajara: 1,30
Melbourne City FC (tweede periode): 1,49
PEC Zwolle: 1,30
Griekenland: 1,62
Jeugd
Een andere, onderbelichte zaak die er op lange termijn voor zorgt dat Ajax minder dominant is dan voorheen, is de jeugdopleiding. Ajax was jarenlang heer en meester in het Nederlandse jeugdvoetbal en kon zo goed als ieder Nederlands talent verleiden met een overstap naar de academie, maar clubs als AZ en PSV hebben enorm veel geïnvisteerd in de eigen jeugdopleidingen, waardoor de verhoudingen nu wat anders liggen.
Zo heeft AZ in het recente verleden met Guus Til, Myron Boadu, Calvin Stengs, Teun Koopmeiners en Owen Wijndal veel jeugdexponenten verkocht voor tien miljoen of meer. Vorig seizoen wist AZ nog de Youth League te winnen en de Alkmaarse club ligt niet al te ver verwijderd van de hoofdstad en weet de laatste jaren ook veel jonge talenten uit Amsterdam en omstreken in te lijven.
PSV heeft vorig seizoen de Premier League International Cup gewonnen en heeft met spelers als Cody Gakpo, Memphis Depay, Noni Madueke en Steven Bergwijn, die daarvoor in de jeugd van Ajax speelde, veel voormalig jeugdspelers verkocht voor tientallen miljoenen. Dit alles heeft ervoor gezorgd dat niet alle jonge spelers die de absolute top willen bereiken zonder twijfel voor Ajax kiezen. Feyenoord levert overigens natuurlijk ook jaar in jaar uit grote talenten die uitgroeien tot belangrijke basiskrachten, maar dat was voorheen ook al het geval.
Jong Ajax werd in 2017 nog tweede in de Keuken Kampioen Divisie en werd in 2018 zelfs kampioen, maar afgelopen seizoen eindigde het op de dertiende plaats en inmiddels staat het zelfs laatste op het tweede niveau van Nederland. Dit is ook het eerste jaar sinds de oprichting van het toernooi dat Ajax niet deelneemt aan de Youth League.
Nu zijn resultaten bij jeugdelftallen niet leidend en staat Ajax erom bekend dat het de meest talentvolle spelers snel doorschuift naar hogere elftallen, maar ook voor de Nederlandse jeugdteams levert de club niet meer zoveel spelers als voorheen.
Vertekend beeld
Er zijn natuurlijk nog veel meer factoren die eraan hebben bijgedragen, maar al met al is de conclusie dat Ajax grotendeels de verkeerde mensen op de verkeerde plek heeft gezet, zowel in de staf als in de selectie. Dat heeft voor diverse onderlinge conflicten gezorgd, waardoor de randzaken soms meer onder de aandacht kwamen dan het veldspel en er ook geen cohesie ontstond in de spelersgroep, waar een gebrek aan ervaring, leiderschap, scorend vermogen en Ajax-DNA heerst. Daarnaast heeft Ajax er niet genoeg aan gedaan om dominant te blijven in de Nederlandse jeugd.
Dit alles maakt het toch nog moeilijk te geloven dat Ajax daadwerkelijk helemaal onderaan staat in de Eredivisie, maar we moeten dit toch enigszins nuanceren, want het geeft een ietwat vertekend beeld. Ajax heeft de wedstrijd tegen RKC bijvoorbeeld niet uitgespeeld door een ongeluk met de doelman van de Waalwijkers, maar stond in dat duel wel op voorsprong met 2-3. Daarnaast heeft de club nog een inhaalwedstrijd tegen laagvlieger FC Volendam op het programma staan, die komende donderdag gespeeld wordt. De Amsterdammers hebben daardoor twee wedstrijden minder in de benen dan de meeste andere teams.
Licht aan het einde van de tunnel?
Is er nog licht aan het einde van de tunnel? Ja, maar die tunnel is nog wel erg lang en het licht is niet zo fel als voorheen. Van ‘t Schip heeft weliswaar geen al te indrukwekkend CV als trainer, maar het valt niet uit te sluiten dat hij het vertrouwen en het klassieke Ajax-spel weer in de ploeg weet te brengen en daarmee voor een ommekeer kan zorgen. Als de twee inhaalwedstrijden gewonnen worden, staat de ploeg alweer in de middenmoot en we zitten natuurlijk ook nog altijd maar in de eerste fase van het seizoen.
De aankopen van Mislintat spelen weinig klaar, maar zijn grotendeels wel jong en komen wel terecht in een elftal dat voor geen meter draait. Een deel van hen zal op lange termijn wellicht nog van waarde kunnen worden voor de ploeg, als ze de ontwenningsverschijnselen achter zich kunnen laten en de vorm die ze bij hun vorige werkgever hadden terug weten te vinden.
De nieuwe stafleden kunnen het bijna onmogelijk slechter doen dan hun voorgangers en wie weet kan de volgende technisch directeur wel weer de juiste spelers aantrekken. Daarnaast zijn er met Jorrel Hato, Silvano Vos, Mika Godts, Gabriel Misehouy en Lucas Jetten nog altijd een paar zeer talentvolle tieners die op lange termijn van grote waarde kunnen worden voor de hoofdmacht.