De duistere keerzijde van het underdog-sprookje in de KNVB Beker

Naast de trofee ontvingen de clubs ook het bijbehorende ticket voor Europees voetbal, wat een toegangsbewijs betrof voor de play-offronde of direct de groepsfase van de Europa League, afhankelijk van Nederlands positie op de coëfficiëntenranglijst. Maar is het wel het beste voor het Nederlands voetbal als zo’n club dat kostbare ticket ontvangt ten koste van een van de top 5 teams? Een terugblik op hoe die vier niet top 5-winnaars het deden in hun Europese seizoen na de bekerwinst doet suggereren van niet.

2009: sc Heerenveen

Op 17 mei 2009 won sc Heerenveen voor het eerst in de clubgeschiedenis de KNVB Beker. Dat deed het door FC Twente in de finale te verslaan op strafschoppen, nadat de wedstrijd in 2-2 was geëindigd na 120 minuten voetbal. Heerenveen ontving een ticket voor de play-offs van de nieuwe Europa League, die was ingevoerd als vervanging van de UEFA Cup, waar Heerenveen de voorgaande vijf jaar aan had meegedaan en in vier daarvan ook de groepsfase had bereikt. 

Dat deed het ook in de splinternieuwe Europa League, door in de play-offs te winnen van PAOK Saloniki op uitdoelpunten, omdat het in het Abe Lenstra Stadion 0-0 bleef en in Griekenland 1-1 werd. Vervolgens werd Heerenveen derde in groep D, onder Sporting Lissabon en Hertha BSC, ondanks een overwinning op de Duitsers en een beter doelsaldo. Omdat er nog geen derde Europese competitie bestond betekende dat het einde van Heerenveens Europese seizoen. 

2014: PEC Zwolle

Het seizoen 2013/14 was nog maar het tweede voor PEC Zwolle sinds de promotie naar het hoogste niveau, maar onder leiding van Ron Jans wist het knap genoeg toch de beker te winnen met een daverende 5-1 zege op Ajax in de finale. Dat kon helaas geen passend vervolg worden gegeven, de play-offronde voor de Europa League tegen Sparta Praag ging met 4-2 verloren over twee wedstrijden.

2015: FC Groningen

In het daaropvolgende seizoen had PEC de beker gelijk voor de tweede keer kunnen winnen, maar in de finale moest het dit keer het onderspit delven. Nu was het FC Groningen dat de dennenappel voor het eerst in de clubgeschiedenis in de wacht sleepte, middels een 2-0 overwinning op de Zwollenaren in De Kuip. Het leverde directe toegang tot de groepsfase van de Europa League op, maar het was niet aan de Groningers besteed om er een mooi avontuur van te maken. In groep F werden slechts twee punten behaald en eindigde de club onder SC Braga, Olympique Marseille en FC Slovan Liberec.

2017: Vitesse

Ook voor Vitesse was het de eerste bekerwinst ooit, toen op 30 april 2017 AZ werd verslagen met 2-0 om een sterke campagne te bekronen. De directe deelname aan de groepsfase van de Europa League was een meevaller voor de Arnhemmers, want in 2012, 2013 en 2015 werden ze uitgeschakeld in de voorrondes van het toernooi. In die groepsfase kon Vitesse niet voorkomen laatste te worden met vijf punten, ondanks sterke prestaties tegen Lazio, maar met zwakke vertoningen tegen Zulte Waregem en OGC Nice.

Te kleine ploegen op de verkeerde plaats

Het lijkt dus altijd in een deceptie te eindigen wanneer een van de “kleinere” clubs de kans krijgt op het tweede sterkste Europese toneel. Dat is natuurlijk jammer voor de clubs zelf, maar ook voor het Nederlands voetbal en de liefhebbers die zo graag de coëfficiëntenpolonaise willen dansen. De keerzijde is dat als een van de “grotere” clubs een keer een minder seizoen heeft, het de kans krijgt om via het bekertoernooi toch deel te nemen aan het Europese toneel. Een goed voorbeeld daarvan is AZ, dat in 2013 op de 10e plek eindigde in de competitie, maar door winst van de KNVB Beker toch mee kon doen aan de Europa League in het seizoen 2013/14, waarin het de kwartfinale wist te bereiken.

Het blijft hoe dan ook een feit dat hoe een team presteert over een heel seizoen een beter beeld geeft van de kwaliteit dan de run in het bekertoernooi, omdat dat meer een stapeltje momentopnames omvat dan een algeheel beeld. Daardoor worden factoren als geluk en pech, fitheid van de spelers en volheid van de kalenders potentieel doorslaggevender dan hoe sterk een team is, en wordt het makkelijker voor de kleinere clubs om een goede run te hebben in het toernooi en misschien zelfs te winnen. Dat is natuurlijk ook het hele punt van de beker en daar is niks mis mee, het is zoals gezegd zelfs hartstikke leuk, maar de vraag of het het beste is voor het Nederlands voetbal is niet misplaatst. 

Een andere manier

Misschien zou de UEFA zijn reglementen eens onder de loep kunnen nemen en bonden meer vrijheid geven in de verdeling van de Europese tickets. De KNVB zou er dan bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om de bekerwinnaar het ticket voor de tweede voorronde van de Conference League te geven en het ticket voor de groepsfase Europa League op basis van de eindstand van de competitie te vergeven. Vanzelfsprekend zou het dan gaan om een permanente wijziging, niet een optie die per jaar bekeken wordt. Voor Nederland zou zo’n regeling kunnen leiden tot betere ploegen in de sterkere toernooien, wat meer coëfficiëntpunten oplevert en op lange termijn misschien meer tickets voor Nederlandse clubs, waarmee het voordeel uiteindelijk terugkomt bij de “kleinere” clubs.

Desalniettemin zal de voltallige redactie van Flashscore Nederland zich komende zondag in het rood-groen-zwart draperen, want het blijft altijd mooi om de underdog te zien winnen, bovendien heeft Feyenoord al genoeg van die bekers. En wie weet is NEC wel de club die de cyclus doorbreekt als het de finale wint, en wordt in Nijmegen over iets meer dan een jaar de Coupe UEFA omhoog gehouden. Ik teken ervoor.