Derby Week: Intense rivaliteit, drugskartels en huurmoorden in Colombia

In het voetbal werd het land beroemd door de geweldige prestaties en doelpunten van James Rodriguez op het WK 2014, de 'scorpion kick' van doelman Rene Higuita in de wedstrijd tegen Engeland op Wembley, en andere beroemde namen zoals Carlos Valderrama, Radamel Falcao en Juan Cuadrado. De twee werelden van drugs en voetbal moesten elkaar wel kruisen in Colombia.

Narco-voetbal

Sinds de jaren 80 is Colombia uitgegroeid tot een van de grootste drugsexporteurs ter wereld. Het Zuid-Amerikaanse land is overspoeld door de cocaïne. Natuurlijk zijn er geen exacte cijfers, maar er wordt gezegd dat Colombia ongeveer 70% van de wereldvoorraad van de drug produceert. Deze handel heeft het land veel geld opgeleverd, maar ook veel problemen.

Steeds machtigere drugsbaronnen begonnen het hele land over te nemen en hun aandacht richtte zich op voetbal, het populairste tijdverdrijf van het Colombiaanse volk. Voetbalclubs werden door de 'beschermheren' van de drugskartels niet alleen in beslag genomen voor hun plezier, maar ook als handig instrument voor het witwassen van geld en populisme. Veel van de drugsbendes investeerden zwaar in voetbal. Het was een praktijk die we nu sportswashing noemen.

Door te investeren in voetbal, niet alleen in het eerste team maar ook in de academies en de infrastructuur van de clubs, wonnen de kartels de gunst van het grote publiek - de lokale gemeenschappen. Aan de andere kant legitimeerden ze echter het smerige geld via de club en namen ze het overgrote deel weer terug door valse informatie te geven over de bedragen voor transfers van spelers, salarissen en andere boekhoudkundige zaken. De term narco-voetbal is een verwijzing geworden naar deze specifiek Colombiaanse symbiose tussen drugshandel en voetbal.

Escobar en Gacho

In drie van de grootste steden van Colombia zijn grootschalige 'narco-voetbal'-projecten opgezet. Het bekendste project is de associatie van Pablo Escobar met de club Atletico National uit Medellin. In Bogota sloot Gonzalo Rodriguez Gacha, bekend als 'de Mexicaan', zich aan bij de club Millonarios. Gacha was een rivaal van Escobar uit het kartel van Medellín, maar na verloop van tijd kregen ze een aantal geschillen en hun rivaliteit werd sterk weerspiegeld in de rivaliteit tussen de twee voetbalclubs, waar we zo op terug zullen komen.

De grootste concurrenten in de onderwereld waren Escobar en Gacho, en in het verlengde daarvan Medellin en Bogota, de stad Cali en het kartel daar. De leiders van het Cali-kartel, de broers Gilberto en Miguel Rodriguez Orejuela, bezaten en controleerden de voetbalclub America de Cali.

Dankzij de financiële injecties van de narco-baronnen groeide het niveau van het Colombiaanse voetbal als geheel. De Colombiaanse clubs, vooral de clubs die in handen waren van de drugskartels, haalden ook buitenlandse versterkingen van hoge kwaliteit binnen, waardoor het niveau en de salarissen van de spelers aanzienlijk stegen.

Het Colombiaanse nationale team bereikte drie opeenvolgende Wereldkampioenschappen (1990, 1994, 1998). Daarvoor namen de Colombianen voor het laatst deel aan de Wereldbeker in 1962. De lokale clubs hebben eveneens grote successen geboekt. Vooral het Atletico National van Escobar.

De oorlog tussen de kartels op het voetbalveld

Een historisch moment voor het Colombiaanse clubvoetbal was de triomf van Atletico National uit Medellín in de Copa Libertadores, de Zuid-Amerikaanse equivalent van de Champions League, in 1989. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat een Colombiaans team won in een competitie met teams uit Brazilië en Argentinië.

Er was één zeer hevige clash tijdens hun run naar de titel. In de kwartfinale van de meest prestigieuze competitie van het continent stond het team uit Medellin tegenover Millonarios uit Bogota. De twee clubs waren voor deze wedstrijd al grote rivalen. 

Hun wedstrijd tegen elkaar is een confrontatie tussen twee van de beste Colombiaanse teams uit de geschiedenis, een strijd tussen de hoofdstad en het op één na belangrijkste centrum van het land, een rivaliteit tussen twee verschillende regio's en hun inwoners, en eind jaren tachtig een botsing tussen twee rivalen uit de drugscene - Escobar en de 'Mexicaanse' Gacha.

Superclasico

De eerste wedstrijd in Medellin werd met 1-0 gewonnen door de thuisploeg, Atletico. De rematch in Bogota eindigde in een 1-1 gelijkspel, maar de hele wedstrijd was erg controversieel.

De Chileense scheidsrechter Silva leek het team uit Medellin te bevoordelen. Later lekte er steeds meer informatie uit dat Silva meerdere malen rechtstreeks contact had gehad met Pablo Escobar... Atletico National slaagde er vervolgens in om de beker in de wacht te slepen. De onderlinge wrok binnen de Colombiaanse superclasico, zoals de rivaliteit tussen Atletico National en Millonarios FC wordt genoemd, nam toe.

De meest trieste gevolgen van Colombia's 'narco-voetbal'

De weerbarstige en wrede praktijken van de drugsonderwereld hebben zich vaak gemanifesteerd in het voetbalmilieu. Naast corruptie, intimidatie, afpersing, het witwassen van geld, belastingontduiking of andere vormen van fraude waren dit helaas de ergste misdaden.

In 1989 werd scheidsrechter Alvaro Ortega vermoord na een wedstrijd tussen Independiente Medellin en America de Cali. Hij nam een aantal vreemde beslissingen tijdens de wedstrijd. Het uiteindelijke gelijkspel was niet naar de zin van de drugskartels. Wedstrijden werden ook regelmatig vervalst om er op te kunnen wedden.

Het beroemdste en meest trieste verhaal is de moord op voetballer Andres Escobar na het WK van 1994. Colombia ging naar de Wereldbeker in de Verenigde Staten met het label van gevaarlijke outsider van het toernooi. Maar het verloor in de eerste wedstrijd van Roemenië. 

Huurmoordenaar

In de tweede wedstrijd werd verwacht dat de Colombianen terug zouden keren met een overwinning op het op papier zwakke thuisteam van de Verenigde Staten. Maar door een eigen doelpunt van aanvoerder Escobar stond Colombia na twee groepswedstrijden zonder punt en zonder kans om zich te kwalificeren voor de knock-outfase van het kampioenschap. 

Na zijn terugkeer in Colombia werd Escobar voor de ogen van zijn vriendin doodgeschoten op straat in Medellin. Later werd bekend dat de moordenaar was ingehuurd door een van de drugskartels. Hij zou een heel magazijn op de voetballer hebben afgevuurd en bij elk schot "goal" hebben geroepen. Hij werd veroordeeld tot 43 jaar gevangenisstraf, maar werd na 11 jaar vrijgelaten wegens goed gedrag.

Na de 'val' van de drugskartels in de jaren '90 en begin 2000, maakte het Colombiaanse voetbal ook een crisis door. Het nationale team kwalificeerde zich niet voor het WK in 2002, 2006 en 2010. Pas in 2014 vochten de Colombianen zich terug in het topvoetbal. Ze bereikten zelfs de kwartfinales op het WK in Brazilië. Ze maakten indruk over de hele wereld dankzij Rodriguez.

Colombia haalde vier jaar later ook de knock-outfase op het WK in Rusland. Ze misten Qatar en proberen zich nu te kwalificeren voor het volgende kampioenschap, dat in 2026 in de VS, Canada en Mexico wordt gehouden. Maar is de binnenlandse voetbalwereld meer geïnteresseerd in de kwalificatiewedstrijden van het nationale team of in de spannende competitierederby's?

Repre break? Een voetbalfestijn in Colombia!

Colombia is altijd zijn eigen, ietwat eigenaardige weg gegaan. En dat geldt ook voor de relatie tussen internationaal- en competitievoetbal. De nationale onderbreking is geen probleem voor de topcompetitie. Het is geen groot probleem voor het Colombiaanse nationale team, omdat het nationale team voor het overgrote deel bestaat uit landgenoten die in Europa of andere Amerikaanse landen werken. En omdat het clubvoetbal overal op pauze staat, speelt de Colombiaanse Primera A zijn grote troeven - de Clásico Paisa o Medellín en de Clásico Vallecaucano in Cali.

Colombianen beleven veel en juichen, zowel voor het nationale team als voor hun favoriete clubs in de competitie, helemaal in de derby. De nationale onderbreking is dus een echt voetbalfeest in Colombia in vergelijking met andere delen van de wereld. Tijdens deze dagen is voetbal een topprioriteit voor de overgrote meerderheid van de Colombiaanse samenleving.

Het weekend van de Colombiaanse derby

Zaterdag 14 oktober

Colombia - Primera A

Independiente Medellín vs Atlético Nacional

El Clasico Paisa (De "Real Clasico")

Medellín is de op één na grootste stad van Colombia, met meer dan 2,5 miljoen inwoners. Het is de thuisbasis van twee grote voetbalclubs, Atlético Nacional en Independiente Medellín. Hun rivaliteit wordt El Clasico Paisa genoemd, of "De Echte Clasico" (paisa is jargon voor "het echte thuisteam"). De twee clubs delen het 40.000 zitplaatsen tellende Estadio Atanasio Gigardot, wat een hel op aarde is, vooral tijdens de stadsderby.

De laatste derby van Medellín, die een maand geleden werd gespeeld, werd gewonnen door Independiente met 1-0. Op dit moment staat Independiente op de derde plaats, Atletico National hijgt in de nek van de rivaal vanaf de vierde plaats, op slechts twee punten achterstand.

Zondag 15 oktober

Colombia - Primera A

América de Cali vs Deportivo Cali

Clasico Vallecaucano ("Clasico" van het departement Valle del Cauca)

Cali is de derde grootste stad van Colombia, met meer dan 2,2 miljoen inwoners. Het is ook de thuisbasis van twee grote en succesvolle clubs. Dat zijn America de Cali en Deportivo Cali. De Clasico Vallecaucano is in de geschiedenis 336 keer gespeeld. Beide clubs hebben bijna hun hele bestaan continu goede resultaten behaald. Daarom is de onderlinge balans erg gelijkmatig en is de rivaliteit erg sterk.

Zelfs de derby tegen Cali werd in september gespeeld. America versloeg hun stadsrivaal met 3-0 en staat er beter voor op de ranglijst - America de Cali staat op de tweede plaats, Deportivo probeert door te breken naar de top acht.